Budaya Moro

Ia telah menjadi sebahagian daripada budaya Kesultanan Sulu melibatkan diri dalam kegiatan lanun.[29][42][43] Ketika ekspedisi oleh British HMS Dido pada tahun 1846, Kapten Henry Keppel juga menyatakan;

Lanun paling terdesak dan aktif seluruh Kepulauan India ialah suku kaum daripada kumpulan Sooloo kepulauan berbaring berhampiran dengan pantai utara Borneo.[1]

—Kapten Henry Keppel.

Kepulauan Sulu dikenali dengan "pasar hamba hebatnya" dengan orang pulau mereka kerap menyerang pulau Borneo untuk mencari hamba.[44] Pada tahun 1910, Hindia Timur Belanda jiran di Kepulauan Celebes telah diserang oleh tujuh lanun Moro yang telah menyeberang dari selatan Filipina, dua pedagang Belanda telah terbunuh ketika kejadian itu.[41] Laporan seterusnya daripada kerajaan British di Borneo Utara melaporkan bahawa Moro Joloano mengganas penduduk Borneo Utara, menjarah bandar-bandar kecil dan membunuh orang.[24] Walaupun pihak British buat banyak perkara untuk memerangi lanun,[41] sebuah pejabat syarikat British kemudian telah diserbu oleh dua belas lanun Moro di Kalabakan pada bulan Julai 1958. Satu lagi serbuan serius awal telah dilakukan di bandar berhampiran Semporna pada 29 Mac 1954.[14] Pada tahun terakhir pemerintahan British di Borneo Utara, kedua-dua pelaut dan penempatan pantai mengalami nombor yang tinggi daripada serangan lanun yang dipercayai terutamanya berpangkalan di Tawi-Tawi.[29] Antara tahun 1959 dan 1962, sudah 232 serangan lanun telah direkodkan oleh pihak berkuasa British di Borneo Utara, namun ini dianggap lebih banyak kerana banyak serangan tidak dilaporkan.[29] Gabenor British North Borneo pada masa itu, Roland Turnbull pernah berikrar kepada pangkalan British di United Kingdom untuk menyediakan beliau dengan keselamatan daripada Tentera Laut Diraja British dan Tentera Udara Diraja British tetapi tiada bantuan dihantar sehinggalah media British, Daily Telegraph menghiasi laporan itu dengan berat sebelah anti-Indonesia apabila sudah dekat dengan era konfrontasi;[14]

Borneo British telah selama bertahun-tahun telah tertakluk kepada serangan daripada lanun dari Filipina dan Indonesia, the media claimed.[14]

Penghijrahan Moro ke Sabah

Penghijrahan wilayah mengalir dalam Asia Tenggara ialah bukan suatu fenomena yang terhad dengan keadaan semasa. Hubungan sosial dan budaya antara Sabah, bahagian selatan Filipina dan wilayah Indonesia Kalimantan Utara telah wujud berabad-abad. Tradisi lintasan sempadan dari Kepulauan Sulu Filipina ke Sabah berasal dari lewat abad ke-16 .[45] Gelombang pertama penghijrahan ini dikaitkan dengan penjajah Sepanyol yang mula menolak ke arah selatan ke arah wilayah pulau Sulu dan Tawi-Tawi dari Manila, yang merupakan pusat pentadbiran Sepanyol pada masa itu. Perjuangan untuk dominasi antara kaum dan Sepanyol di rantau Filipina Selatan membawa kepada peningkatan imigresen kumpulan etnik Moro Filipina yang kebanyakannya Suluk dan orang Bajau ke Sabah.[45]

Kedatangan pertama pendatang tanpa izin di Sabah pada tahun 1960-an dikatakan dikaitkan dengan kemudian presiden Filipina Ferdinand Marcos dan tuntutan negaranya untuk rantau Borneo Utara.[45] Pada masa yang sama, orang Suluk dari Filipina Selatan, Mustapha Harun telah menjadi Ketua Menteri Sabah yang ketiga. Ketika tempoh pejabatnya dari tahun 1967 hingga 1975, beliau dipercayai telah menggalakkan ramai orang Suluk untuk berpindah ke utara Borneo untuk mewujudkan masyarakat Islam yang kuat yang diwakili oleh Pertubuhan Kebangsaan Sabah Bersatu (USNO).[45] Penghijrahan tinggi secara tiba-tiba ke Sabah dapat dijelaskan oleh niat individu ahli politik cuba untuk mencapai matlamat politik dan peribadi mereka.[45]

Satu lagi faktor yang membawa kepada penghijrahan yang tinggi adalah disebabkan oleh ketidakstabilan di Filipina pada tahun 1977 yang telah menyebabkan masalah ekonomi yang besar bagi Sabah. Tentera Filipina menyerbu menentang antipuak Marcos di Sulu dan pulau Mindanao telah meninggalkan banyak infrastruktut musnah, memaksa kira-kira 100,000 Moro di Selatan Filipina melarikan diri ke Sabah.[35] Sementara mereka yang tidak meninggalkan kepulauan Filipina telah terlibat dalam aktiviti jenayah, terutamanya dalam penyeludupan dan rompakan bersenjata.[35] Sehingga hari ini, satu nombor besar Moro pendatang tanpa izin telah hadir di kebanyakan bandar Sabah seperti Kota Kinabalu, Kinarut, Lahad Datu, Sandakan, Semporna, Tawau and Telipok.[46][47][48][49][50]

Selain itu, jurang ekonomi antara selatan Filipina dan Sabah menjadi sebab utama mengapa kebanyakan Moro haram menyelinap ke dalam negeri ini. Beberapa orang Moro ini masih melihat bahagian timur Sabah adalah sebahagian atau sebidang daripada Filipina kerana kumpulan-kumpulan ini merasakan bahawa mereka boleh masuk Sabah kerana ia merupakan keistimewaan sejarah atau hak-hak mereka.[51]

Pada tahun 2014, Pegawai Perisikan Penyelarasan Keselamatan Kawasan Keselamatan Khas Pantai Timur Sabah (Esscom) Hassim Justin telah menuduh atas rasuah, pengeluaran haram kad pengenalan dan kepada pihak berkuasa tempatan yang tidak mengambil apa-apa tindakan untuk memerangi koloni setinggan di hadapannya kini telah menyumbang kepada peningkatan yang tinggi daripada penduduk pendatang haram di Sabah, beliau menyatakan tentang budaya pendatang ini;

Walaupun orang asing ini tinggal di Sabah, kesetiaan mereka kepada Filipina tidak pernah terpengaruh dan membawa jenayah seperti dadah, penyeludupan dan lanun. Rakyat Filipina dari rantau ini juga pendendam dan pemarah, di mana pertikaian sering menyebabkan penembakan dan berakhir dalam pertelingkahan berdarah. "Sebuah budaya mereka panggil Rido".[52]